There are about 80 marae (Māori meeting grounds) in the Gisborne District of New Zealand.[1] They include the marae of six iwi (tribes):[2] Ngāti Porou,[3] Te Aitanga-ā-Hauiti, Te Aitanga-a-Māhaki,[4] Te Whānau-ā-Apanui,[5] Ngai Tamanuhiri[6] and Rongowhakaata.[7]
In October 2020, the Government committed $14,267,895 from the Provincial Growth Fund to upgrade 59 marae in the district, with the intention of creating 393.6 jobs.[8]
Gisborne
| Marae name |
Wharenui name |
Iwi and Hapū |
Location
|
| Māngatu |
Te Ngāwari |
Te Aitanga ā Māhaki (Ngariki) |
Whatatutu
|
| Manutuke Marae |
Te Poho o Rukupo / Te Poho o Epeha |
Rongowhakaata (Ngāti Kaipoho) |
Manutuke
|
| Mātāwai Marae |
Tapapa |
Te Aitanga ā Māhaki (Ngā Pōtiki, Ngāti Mātāwai, Ngāti Wahia, Te Whānau a Taupara) |
Mātāwai
|
| Muriwai Marae |
Te Poho o Tamanuhiri |
Ngāi Tāmanuhiri (Ngāi Tawehi, Ngāti Kahutia, Ngāti Rangitauwhiwhia, Ngāti Rangiwaho, Ngāti Rangiwahomatua) |
Muriwai
|
| Ngātapa Marae |
No wharenui |
Te Aitanga-a-Māhaki (Te Whānau a Kai) |
Ngātapa
|
| Ohako Marae |
Te Kiko o te Rangi |
Rongowhakaata (Ngāi Tāwhiri, Ruapani) |
Manutuke
|
| Pāhou Marae |
Te Poho o Taharakau |
Rongowhakaata (Ngāti Maru) |
Manutuke
|
| Pakowhai Marae |
Te Poho o Hiraina |
Te Aitanga-a-Māhaki (Te Whānau a Kai) |
Patutahi
|
| Parihimanihi |
Te Poho o Māhaki |
Te Aitanga-a-Māhaki (Ngāi Tūketenui, Ngāti Wahia) |
Hexton
|
| Rangatira Marae |
Whakahau |
Te Aitanga-a-Māhaki (Ngāti Wahia) |
Te Karaka
|
| Rangiwaho Marae |
Rangiwaho |
Ngāi Tāmanuhiri (Ngāi Tawehi, Ngāti Kahutia, Ngāti Rangitauwhiwhia, Ngāti Rangiwaho, Ngāti Rangiwahomatua) |
Wharerata
|
| Rongopai Marae |
Rongopai |
Te Aitanga-a-Māhaki (Te Whānau a Kai) |
Patutahi
|
| Taihamiti Marae |
No wharenui |
Te Aitanga ā Māhaki (Ngāi Tamatea) |
Whatatutu
|
| Takipu Marae |
Te Poho o Pikihoro |
Te Aitanga-a-Māhaki (Te Whānau a Taupara) |
Te Karaka
|
| Takitimu Marae |
Te Poho o Whakarau Oratanga a Tamure |
Te Aitanga-a-Māhaki (Ngā Pōtiki, Te Whānau a Kai) |
Patutahi
|
| Tapuihikitia |
Te Aroha |
Te Aitanga-a-Māhaki (Ngā Pōtiki, Te Whānau a Taupara) |
Te Karaka
|
| Tarere Marae |
Te Aotipu |
Te Aitanga ā Māhaki (Te Whānau a Iwi) |
Hexton
|
| Te Kuri a Tuatai / Awapuni Pā |
Whareroa |
Rongowhakaata (Ruapani, Ngāi Tāwhiri, Te Whānau a Iwi) |
Awapuni
|
| Te Poho-o-Rawiri Marae |
Te Poho o Rawiri |
Ngāti Porou (Ngāti Konohi, Ngāti Oneone) |
Kaitī
|
| Te Wainui |
Te Whare o Hera |
Te Aitanga-a-Māhaki (Ngariki) |
Whatatutu
|
| Waiari Marae |
Waiari |
Ngāi Tāmanuhiri (Ngāi Tawehi, Ngāti Kahutia, Ngāti Rangitauwhiwhia, Ngāti Rangiwaho, Ngāti Rangiwahomatua) |
Muriwai
|
| Whakato |
Te Mana o Turanga |
Rongowhakaata (Ngāti Maru) |
Manutuke
|
| Whāngārā Marae |
Whitirēia / Waho Te Rangi |
Ngāti Porou (Ngāti Konohi) |
Whāngārā
|
Tolaga Bay to Tokomaru Bay
| Marae name |
Wharenui name |
Iwi and Hapū |
Location
|
| Hauiti Marae |
Ruakapanga |
Ngāti Porou (Ngāi Tutekohi, Ngāti Kahukuranui, Te Aitanga a Hauiti) |
Tolaga Bay
|
| Hinemaurea ki Mangatuna |
Hinemaurea |
Te Aitanga-ā-Hauiti (Ngāti Kahukuranui) |
Tolaga Bay
|
| Hinetamatea / Anaura |
Hinetamatea |
Te Aitanga-ā-Hauiti, Ngāti Porou (Ngāti Hau, Ngāti Ira, Ngāti Wakarara, Ngāti Patu Whare) |
Anaura Bay
|
| Ōkurī Marae |
Ōkurī |
Ngāti Porou (Ngāti Ira, Ngāti Kahukuranui) |
Tolaga Bay
|
| Pakirikiri |
Te Hono ki Rarotonga |
Ngāti Porou (Te Whānau a Ruataupare ki Tokomaru) |
Tokomaru Bay
|
| Puketawai Marae |
Te Amowhiu |
Ngāti Porou (Te Whānau a Te Rangipureora) |
Tolaga Bay
|
| Te Ariuru |
Te Poho o Te Aotawarirangi |
Ngāti Porou (Te Whānau a Te Aotawarirangi) |
Tokomaru Bay
|
| Te Rawheoro or Te Poho o Rawheoro Marae |
Te Rawheoro or Te Poho o Rawheoro |
Ngāti Porou (Ngāti Patu Whare, Te Aitanga a Hauiti, Ngāti Wakarara) |
Tolaga Bay
|
| Tuatini |
Huiwhenua |
Ngāti Porou (Ngāti Ira, Te Whānau a Ruataupare ki Tokomaru) |
Tokomaru Bay
|
| Waiparapara |
Te Poho o Te Tikanga |
Ngāti Porou (Te Whānau a Ruataupare ki Tokomaru) |
Tokomaru Bay
|
Ruatoria and Tikitiki
| Marae name |
Wharenui name |
Iwi and Hapū |
Location
|
| Te Aowera Marae |
Te Poho o Te Aowera |
Ngāti Porou (Te Aowera) |
Ruatōria
|
| Hinepare |
Te Tairawhiti |
Ngāti Porou (Ngāi Tāne, Ngāti Hokopū, Ngāti Nua, Te Whānau a Hinepare, Te Whānau a Rerewa) |
Rangitukia
|
| Hiruharama Marae |
Kapohanga a Rangi |
Ngāti Porou (Te Aitanga a Mate, Te Aowera) |
Ruatōria
|
| Te Horo Marae |
Rākaitemania |
Ngāti Porou (Ngāti Horowai, Te Whānau a Mahaki, Te Whānau a Uruhonea) |
Ruatōria
|
| Kaiwaka Marae |
Te Kapenga |
Ngāti Porou (Ngāti Putaanga, Te Whānau a Hinerupe) |
Tikitiki
|
| Kakariki Marae |
Rakaihoea |
Ngāti Porou (Te Whānau a Rākaihoea) |
Ruatōria
|
| Kariaka |
Ngāti Porou |
Ngāti Porou (Ngāi Tangihaere, Te Whānau a Hinekehu) |
Ruatōria
|
| Karuwai |
Te Rehu ā Karuwai |
Ngāti Porou (Te Whānau a Karuwai, Te Whānau a Karuai) |
Rangitukia
|
| Mangahanea Marae |
Hinetapora |
Ngāti Porou (Ngāti Uepōhatu, Te Whānau a Hinetapora) |
Ruatōria
|
| Mangarua / Te Heapera |
Te Poho o Mangarua |
Ngāti Porou (Te Whānau a Hinetapora) |
Ruatōria
|
| Ōhinewaiapu Marae |
Ōhinewaiapu |
Ngāti Porou (Ngāi Tāne, Ngāti Hokopū, Ngāti Nua, Te Whānau a Hunaara, Te Whānau a Rerewa, Te Whānau a Takimoana) |
Rangitukia
|
| Putaanga Marae |
Putaanga |
Ngāti Porou (Ngāti Putaanga) |
Tikitiki
|
| Porourangi / Waiomatatini |
Porourangi |
Ngāti Porou (Te Whānau a Karuai) |
Ruatōria
|
| Rahui Marae |
Rongomaianiwaniwa |
Ngāti Porou (Te Whānau a Hinerupe, Te Whānau a Rākaimataura) |
Tikitiki
|
| Reporua |
Tū Auau |
Ngāti Porou (Ngāti Rangi) |
Ruatōria
|
| Rongohaerem / Te Pahou |
Rongohaere |
Ngāti Porou (Te Aitanga a Mate, Te Whānau a Rākairoa), Te Whānau-ā-Apanui (Te Whānau a Rutaia) |
Makarika
|
| Rongoitekai / Penu |
Rongo i te Kai |
Ngāti Porou (Te Aitanga a Mate) |
Makarika
|
| Ruataupare Marae |
Ruataupare |
Ngāti Porou (Ngāi Tangihaere) |
Ruatōria
|
| Rauru / Taumata o Mihi Marae |
Rauru Nui a Toi |
Ngāti Porou (Te Whānau a Hinekehu) |
Ruatōria
|
| Tikapa Marae |
Pōkai |
Ngāti Porou (Te Whānau a Hineauta, Te Whānau a Pōkai) |
Tikapa
|
| Tinātoka Marae |
Te Poho o Tinatoka |
Ngāti Porou (Te Whānau a Te Uruahi, Te Whanau a Tinatoka) |
Tikitiki
|
| Taumata o Tapuhi |
Te Ao Kairau |
Ngāti Porou (Te Whānau a Tapuhi) |
Tikitiki
|
| Uepohatu Marae |
Uepōhatu |
Ngāti Porou (Ngāti Uepōhatu) |
Ruatōria
|
| Umuariki Marae |
Umuariki |
Ngāti Porou (Ngāti Uepōhatu, Te Whānau a Umuariki) |
Ruatōria
|
| Whareponga Marae |
Materoa |
Ngāti Porou (Ngāi Tangihaere, Te Aitanga a Mate) |
Whareponga
|
Waipiro Bay and Te Puia Springs
Te Araroa and East Cape
See also
References
|
|---|
| North Island / Te Ika-a-Māui | |
|---|
| South Island / Te Waipounamu | |
|---|
| Chatham Islands / Wharekauri | |
|---|
| Individual marae | |
|---|
|
|---|
|
| Populated places | |
|---|
| Geographic features | |
|---|
| Facilities and attractions | |
|---|
| Schools | |
|---|
| Sports | |
|---|